Lac Courte Oreilles Law Library
Lac Courte Oreilles Tribal Code of Law.

CSV.1.12.010 Mitigoog Gidizhitwaawininaan

A'awe aya'aa zhingobiiwaatik, sesegaandag gaay-izhinikaaazot…Aya'ii tagiin omaa akawe niwii-tazhindaan. Ogowe mitigoog gaa-waabamangwaa omaa noopiming gakina Anishinaabewinikaazowag ogowe mitigoog. Gakina wiinzowag, gakina ogii-wiinaa' awe Nanabosh omaa gii-ozhitoot iy aki. Mii giin ge-izhinikaazoyin, mii iye gaa-inaad. Mii dash owe gaa-onji-wiindamaawagwaa-ko awiiyag. Aapiji gichi-apiitendaagwat owe wiinzowin awiiya gii ayaat. Mii iwe ge-giinawind gaa-onji-Anishinaabewinikaazoyang. Gigii-miinigonaan awe. Manidoo gigii-miinigonaan inowen wiinzowinan gaa-bimiwidamaageyang. Mii dash owe gaa onji-gichi-apiitendaakogin. Mii omaa ge-onji-mino-bimaadizid awiiya weweni kanawendang awiiya owe wiinzowin. Mii niin, mii niin ako gaa-izhit awe nookomisiban. Nashke naanaagadawenimadwaa igiwe mitigook gakina. Anishinaabewinikaazowag. Mii dash ge-giin gaa-onji-anishinaabewinikaazoyan mii, mii iye gaa-izhit aw nookomisban.

Mii dash iwe gaa-izhichiget owe Nanabozhoo, gakina ogii-wiinaa' iwe mitigoo'. Mii awe zesegaandag gaa-inind. Niibiyo gegoo inaabadizi awe zesegaandag. Miidog igo gaye wiin gaa izhi-gagwejimind "Aaniin giin waa-izhichigeyan wii'wiiji`at awe, Anishinaabe gaa-wii tagoshing. "Oh niibiiyo go gegoo ninga-inaabaji'ig" gii-ikido "booshke go ingoding oga mashkikikaagenan inowe, owe nimitigom, owe ge shingop. "Spruce" iidog izhinikaazo, zhaaganaashiiwag wemitigoozhiwag ezhinikaanaawaat. Iwe wiin igo geniin ingii-izhi-kikendaan gii.. aazhaa gaa-inaabaji'ag owe zesegaandag. Owe gii-nisind aa mooz. Owe dash eyii, onagish omaa biinjaya'ii gaa-ayaag aa mooz. Mii awe gaa-aabachi'ag sesegaandag ingii-ondaabiishaan i'i. Ingii-aabooda'aan iw onagish. Mii dash omaa ga-izhi-odaabiishamaan ingii-pootawe. Miish dash omaa gaa-izhi-asag aa sesegaandag. Miish dash ogidaandag ga-izhi-odaabiishamaan owe aya'ii mooz onagish. Aapiji minopogwad inakeya'ii gii-izhichigeng.

Mii awe bezhik miinawaa. Giizhikaandak, cedar tree, mii awe iidog aw bezhig ga-kagwejimind. "Aaniin giin waa-izhi-wiiji'at aw Anishinaabe?" odinaan Nanabosh. "Oh niibowa go gegoo inga-izhi-wiiji'aa" ikido iinzan. Nashke owe gii-ayaat, kii-odabinoojiimit a'a, kii odabinoojiimiyaat. "Niin,onowen nimitigooman oga-aabaji'aan ji-ozhitood owe tikinaaagan" gii ikido. "Aapiji dash inga-zhawenimaa aw abinoojiinh. Inga-miinaa ge onowe bawaajiganan minik omaa ge-agwaakwapizod omaa tikinaaganing. Da-bawaajige ge. Aapiji ge oda-minogininiwan onowe opikwan ono sa go ezhi-okaanit apichi oda-minogininiwan owe giishpin aabaji'ind awe akikaandag giishkaandag. Niibiyo sach igo ge gegoo indaa-aan inga-miinag ogowe, ge-onji mashkikiimiyaat onowen, onowen nimitig ezhi-mitigowiyaan. Oshke na awe gii-chiimaanikeng mii owe bezhig ge-ni-aabajitoowaat onowen owe giishka' gii-ozhi'aad awiiya. Booch ge naa ge apakwaanan owe gii-ozhitoowaat awiiya awe waa-dazhi-giizhoozit awiiya gii-biboong". Mii owe a giishkanagek mii iniwen oga-pakweyaat. Miinawaa ogowe a'aag mitigoog oga-ozhitoonaawaan gegoo boosh ke naa iniwe bawa'iganaakoon gii-ikidong. Mii omaa ge onji. "Niibiwa go gegoo inga-izhi-wiiji'aa aw Anishinaabe aaniishinaa inga-zhawenimaa geniin".

Mii sa miinawaa owe akikaandag, oh geniin igo. Okikaandag enind Jack Pine maawiin izhinkaazo awe. "Geniin igo awe indaa-wiiji'aa aw Anishinaabe. Geniin igo indaayaan owe mashkiki ge-aabajitoowaad ogowe Anishinaabe." Baamaa oga-ni-gikendaanaawaa. Aaniin owe ge-naabajitoowaad ge-naabaji'aawaat iniwe owe okiikaandag. Aya'iin igo gegoo bezhig indaa-dibaadodaan. Nashke ogowe a'aag binewag gaa-aya'aag, mishkodese gaa-inindwaa. Mii onowen [akikaandagoog] gii-amoowaat ogowe mishkodesek. Mii dash omaa gaa-onji-tebinaad owe anishinaabe wii-amwaat inowen mishkodeseg gii-ikidong. Aapiji waangawizi aw mishkodese. Anishinaa mii iwe geniin enendamaan ge-zhi-wiichitwaayaan. Mii go bizaan igo ge-izhi-michi-naabigo'oonaawaa owe mishkodese gegoo wiin baabiiginamowaat. "Mii dash owe geniin ge-izhi-wiichi'ag awe aw Anishinaabe."

Ininaandag iidog omaa gii-pi-tagoshin. Mii iitog owe balsam tree gaa-inind. Oh geniin, niibiyo gegoo inga-wiiji'aa. Nashke owe gii-ozhiget aw Anishinaabe. Mii onowen ge-apishamod onowen owe ninzhingobiim mii owe gaa-izhi-apishimod. Nashke-ch ge onowen gaa-ayaagin owe gaa-izhinaagoziyaan owe ii Giishpin baashka'ang awe owe gegoo gii-pikobiit awe mitig. Mii omaa oga-ondinaan omaa gegoo ini mashkiki. Mashkiki omaa oga-ondinaan baamaa ogikendaan aaniin ge-ni-aabajitoot awe mashkiki. Kegoo go owe wenji-izhinaagoziyaan. Owe gii-babiikobiit owe mitik. Niibiyo go gegoo da-inaabadizi. Mii sa iniwen aapiji oga-apishimonikenaawaaa booshke ge aanind oga-aabaji'aawaan owe ezhi-mashkikiwaabooket awiiya. Bijiinag oga-ni-gikendaanaawaa da-ani-bawaajigewag ogowe Anishinaabeg waa-tagoshinowaad.

Mii awe miinawaa bezhig. Biisaandago-shingwaak mii iidog igo awe a white pine, gaa-inind. Gaawin igo aapiji awe gegoo ingii-noondanzii aaniin enaabadizid awe. Aapiji dash a, aapiji dash minokwane awe gii-manisaanind awiiya iniwen biisaandago-shingwaakwan.

Mii awe miinawaa, mii go bezhigon ge awe gii-mashkikiiwit awe mitik. Gakina go ogowe mitigoog gaa-badakizowaat gakina mashkikiwaatigoog igi. Miish sa eta go ji bijiinag awiiyag gegoo gii-ani-gikendang aaniin ge-ni-aabaji'aad aaniin ini mitigoon ge-ni-aabaji'aat. Mii iye niin ko gaa-igowaan ge-waawiindamaagowaan gegoo. Baamaa giga-kikendaan. Nashke ge owe shingwaak gaa-inind. Mii go bezhig ge owe, ngii-waabamaa ko owe. Omisimiiwaat iniwen obiisaga'owaawaan ogo, ogiishgiboonaawaan. Ingii-ayaamin ako gii-odaminwaagemin gii-abinojiiwiyaang owe. Ingii-maaminopinaanaanig ogowe a'aag, ingii-aagimesikemin. Mii iye gaa-izhichigeyang. Aagimesag omaa tibishkoo go gii-odaminot aw abinoojiinh.

Mii awe miinawaa bezhig iidog gaa-ikidod, ge-niin nigoo nimbim-miitoon i'i mashkiki. Baamaa oga-kikendaan aa Anishinaabe gii-ikidogwen. Miinawaa awe wiigwaasaatik, mii owe ge miinawaa bezhik niibiyo gegoo, inaabadizi awe. Niibiyo aapiji gegoo omaa onji-ozhichigaate. Shke omaa, wiin igo geniin eko de-bi-kikendamaan ingii-kanawaabamaa owe gaa-oosiiyaan. Aagima' omaa ogii-onji-ozhi'aa' ogii-waaginaan iniwen wiigwaasaatigoon. Miinawaa odaabaanaakwan ogii-ozhi'aan. Miinawaa owe ezhi-onagekod, wiigwaasaatik niibiyo omaa gegoo gii-onji-izhichigaatewan. Miinawaa ge piskitenaaganan gii-ikidong. Miinawaa onowen aya'ii ezhi-apakwet aw Anishinaabe. Gaawiin nimijimendanzii ezhinikaatek (wiigwaasabak). Gii-maawandoogwaadeg i'i wiigwaas . Mii iye oda-apakwaanid mewinzha, Geyaabi sa go aapi gii-apakawed awiiya. Mii awe aa birch tree gaa-inind.

Miinawaa awe a'a azaadi. Poplar tree maawiin izhinikaazo. Mii go ge awe iidog aapiji gaa-pi-dibaajimot. "Niibiyo ge niin gegoo indayaan ge-izhi-wiiji'ag aa Anishinaabe." "Nashke awe gaa-izhinaagozit awe nimitik." Aanind ge ogowe ga-babiiwizhe'iwaat mitigoonsag. Mii omaa ge-ondinamowaad owe ge omashkikiimowaat ogowe Anishinaabeg. Owe chi go ge-niin ezhi-minjimendamaan gii-abinoojiiwiyaan. Ingii-ozibinikaanaanaan ako owe ozaadi ga-inind. Ingii-bishagaakwawaanaan. Miich imaa gaa-ondinimaan. Aapichi onzaam gii-minopogwad awe. Oziban izhinikaate. Dibishko gegaa go, gegaa go ziinzibaakwat izhipogwat iye. Mii dash iye gaa-noojitooyaang gaa-izhi-ishpi-niibing igo. Aapiji niin, aapiji ningii-minopitaamin mii sa go gaa-ikidod awe nookomisiban. "Kinoojimoo'idiz iye gii-miijiman owe oziban, mashkikii gaa-miijiyan" ingii-ig ako. Howah sa ingii-minotawaa. Mii go apane noopiming gii-pabaa-ayaawaan geniin, babaa-ozibanikeyaan. Niibiyo gegoo enaabadizi a'a azaadi.

Miinawaa awe maanazaadi. Gaawiin igo aapiji gegoo awe ingii-noondanzii, enaabidizit. Owe dash wiin ago ko gaa-izhi-noondawagwaa ogowe kichi-anishinaabeg. Nashke iwe gii-ani-ziigwang, Gakina awiiya obii'toon owe ji-ayaag, jibwaa baabagoshkaag owe wiigwaas gegoo gii-ozhichigaadeg omaa wiigwaasing. Mii dash ako gaa-izhit a'a bezhig a'a ingii-onoshe'inan mindimooye-iban, aazha gii-maajaa. Owe gidaa-naanaagadawaabamaa maanizaadi. Aapii kiizhibagizit a maanizaadi, mii omaa ji-kikendaman. Mii ji-baabagoshkaag i'i, ji- baabagoshkaag i'i wiigwaas mii o'apii ge-ando-waabandaman giizhibagizit a'a maanizadi aapji mamaangibagizi etino'o. Aspen I guess that's the name of it, mii ezhi-zhaaganaashiiwinikaazod.

Wiigobiiwaatik, mii owe miinawaa a'a bezhig. A'awe minawaa aa, wiigobiiwaatik gaa-inind, wiigop maayiin igo izhinikaazo aw mitik mii owe basswood enind. Miinawaa awe bezhig aapiji gichi-aabadat owe wiigop gii-baabagonind a'awe wiigobiiwaatig. Apane go geniin awe noongom indizhichige. Nashke-ch dash ge awe gii-ayaat gikiizhibaabagonind giikii… ginii-biitobiigibinind. Ingii-naanaagajitoon noongom niibinong ini mitigoon, betinaa sa onzaam naaganoon ini mitigoon. Aapiji nanaagaakododewan gii-baategin. Mii dash omaa gaa-onji-ozhitoowaan eyii bawaa'iganaakoon. Wiingenaa ozaam, naanganoon wiinge ge zhooshkwaakwatoon. Kaa memwech gegoo ingii-izhikotanziinan. Mii eta go michipikotamaan aaapiji naangane a'a mitik. Niibiyo maawiin igo gegoo inaabadizi iidog a'aw mashkikiwaatik. Gakina mashkikiwaatigoog ogowe aya'aag gaa-tazhimigwaa mitigoog. Mii owe a'a basswood gaa-inind.

Miinawaa awe adoop, tabaskobaang omaa ayaad aw adoop. Mii go ge iye niibiyo gegoo inaabadad. Bezhig aazha ingii-wiindamaagoban awiiya; ji ayaabajitowaan owe gii-ayaat, gegoo gii-izhi-ayaat aw abinoojiinh. Gii-biigozhaandizot, kaawiin dash wiin igo owe indaa-dibaajimosii aaniin awe ezhichigaateg. Aanishinaa gigootaazimigoomin owe onjigo weweni gegoo ji-izhichigeyan jibwaa ozhitooyan owe mashkiki. Mii niin ako gaa-igoowaan. Akawe weweni gagwejim awiiya owe dash ke gaa-izhichigeng gegoo gii-bagidinigaadeg asemaa, Nashke ge omaa aanind owiiya wiisiniiwin odabagidinaanaawaa owe jibwaa giishka'ang owe mitik. Mii awe miinawaa bezhig gechii-inaabadak aaniin ezhinikaazot... (what's it's name…) speckled alder. Speckled alder iidog izhinikaazo. He'enh… Mii owe miinawaa a'a mii niin ako owe gaa-igoowaan owe webinige-giizis gaa-izhinikaazod. Awegwen giinawaa. A'aa niin ingii-ayaabaji'aa ko awe aya'aa andego-giizis gaa-inind. Mii owe mii kwa apii gaa-bi-izhi-kino'amaawangwaa ge gaa-pi-ombigi'aawasoyaan (ombigi'aawaso watch children grow). Ge niin sa go gaa-izhi-gikino'amaagowaan. Webinige-giizis awe, mii apii ge-aabajitooyan awe adoopiiwaatik. Aapiji go owe gaa-biigijiisagowang. Mii dash awe ge-apagidamowat awe…a'awe giizis kii-tibikak gaa-agoojiing. Mii dash omaa wiindamowat awe aaniin wegonen dinowa webinaman "Niwebinige."

Maagizhaa ingoding awiiya, adaakoziwin owebinaan awiiya ingoding maagizhaa ge onishkaadendamowin owebinaan maagizhaa ge gegoo, gegoo owe gaa-migoshkaasikaagod. Mii omaa mii wiindamowat a'a giizis ji odaapinamawig ji-maajiidood "gaawiin geyaabi owe niwii-babaamendanziin" ingoding ako gii-ikidod awiiya. Aapiji go awe gaa-biigajiisagowid mii niin gaa-igoowaan. Mii awe ge-apagidamowat awe dibikigiizis gaa-agoojing, mii dash omaa ji-maajiidood owe gidaakoziiwin maagizhaa ge gimaanendamowin. Mii iye…mii iwe ni-bezhig gaa-izhi-noondamaan ako enaabadizit awe adoop gaa-inind.

Miskwaa-biimak, miskwaa-biimak... red willow. Miinawaa awe, bezhig gichi-mashkikiwaatig. Mii iidog gaa-ikidogobanen awe miskwaa-biimag "Aapiji niibiyo gegoo inga-inaabaji'ig owe a'a Anishinaabe omaa waa-tagoshing Bijiinag sago, da-ani-gikendamoog, omaa ge maagizhaa gegoo oga-ani-bawaadaanaawaan." Minik igo idash wiin igo ge-niin ezhi-gikendamaan awe miskwaa-biimagoons indaabaji'aa gii-ozhitoowaan onowe wiigwaasi-naaganensan. Mii awe egwa'ag imaa ge-onji-siito'ayaag owe wiigwaasi-naagan. Mii sa go ge nooshkaachinaagan owe gegoo gii-ozhitood owe gii... manoomin gaa-izhi-nooshkaachigaateg. Mii awe ko aabajiag [miskwaabiimagoons] apiji miinwaagishkaa gegoo gii.. Aapiji, minwaagishkaag gii-aabadizid.

Bagaanimizhiig, hazel nut. Mii go ge awe bezhig a'a… mii maawiin igo gakina ayaawaad mashkikiwaatigo-iwaat igiwe. Aya'ii dash ko geniin bezhig nindizhi-gikendaan gaa-inaabaji'ag owe sago abinoojiiwiyaan. Bagaanag omaa gii-nitaa-wigiwag gii-ani-tagwaagig. Babiikwaadaminagiziwag igiwe bagaanag, hazel nut iidog izhinikaazo zhaaganaashiiwinikaazod. Mii dash iko igiwe gaa-maawanji'angidwaa gii-abinoojiiwiyaang mii dash gaa-izhi-amowangidwaa mii go bizaan igo mii sa eta baasa'angidwaa. Mii omaa gaa-onji-wiisiniyaang babaa-ando-bagaaneyaang. Mii awe miinawaa bezhig niibiyo gegoo inaabadizi awe, niibiyo aazha gegoo o'apii nindizhi-noondam enaabaji'aawaad ogiwe gaa-nanaandawi'iwewaad awiiyag. Niibiyo gegoo inaabadizi. Mii owe gaa-onji-izhinikaazod bagaanimizh, bagaanag omaa nitaawigiwag.

Bawa'iminaanagazh, mii go awe bezhigwan ge-wiin. Niibiyo omaa gegoo agoodeni omaa ezhi-nitaawiging. Ingii-ig ako nookomisiban ji-moozhaginamaan iniwen bawa'iminaanan gaa-izhinikaadegin. Gegoo dash go ogii-ozhitoonan, ogii-gabaatoonan. "Nashke owe minikwen" indig. Mii dog omaa… mii iidog owe omashkikiiwaaboom gaawiin-shk ke ingii-gagwejimaasii aaniin enwaadang iwe. Anishinaa ingii-manaazimaa aapiji nookomisiban. Mii go gegoo wiindamawid mii iye gaa- mii go iye gaa-ani-izhichigeyaan.

Miinawaa awe a'a asasaweminaganzh izhinikaazo. Mii go ge awe, aapiji niibiyo gegoo omaa nitaawiginoon asasaweminan. Niibiyo go ge-niin aazha gegoo nin-bi-inaabajitoon iwe. Aabiding ingii-ozhitoon eya'ii baashkiminsigan ingii-baashkiminisaanan iniwen asasaweminan. Aapiji…aapiji mino-pogwadoon eya'ii. Mii owe ge bezhig gichi-mashkikiiwaatig.

Gaagaagiwaandag. Mii miinawaa a'a bezhig, zhingobiiwaatig…aya'iing…

Ingoji gii-zhooshkwanaabikaag mii iidinong naagozid. Mii maawiin iye juniper gaa-izhinikaanaad wemitigoozhi. Mii go awe niibiyo gegoo… niibiyo gegoo inaabadizi. Niibiyo gakina…niibiyo gegoo inaabidiziwag ogowe mitigoog gaa-waabamangwaa.

Opwaaganaatig. Mii awe miinawaa bezhig. Miziwe aapiji nitaawigi a'a dinowa.

Eya'ii omaa ingii-miijimin ako gii-abinoojiiwiyaang onowen gaa-nitaawigingin omaa e'iing. Aapiji minopogwadoon. Amanji igo ezhinikaategwen owe, indigo miskominensan ezhinaagokin. Sumac iidog odizhinikaanaawaan wemitigoozhiwag. Mii dash omaa wenji-ozhi'aawaad…wenji-ozhichigaadeg okij. Okijiiwaatig a'a opwaagan awiiya gii-ozhi'aad.

Anishinaa gigikendaamin owe ezhichigeyang. Gaa wiikaa awiiya anishaa odaa-giishka'waasiin ini mitigoon. Onjida igo gegoo wii-… ji-inaabadizid awe mitig. Mii go ge-niin gaa-onji'igowaan. Gego wiin anishaa go giishka'waakwen (giishkigawaakwen) igi mitigoog. Gego eta go wii-inaabaji'ad wii-mashkikikaageyan gemaa ge owe gegoo okij awiiya gii-ozhitood. Gemaa-ch ge awe a'a adoopiiwaatig. Aanawi gii-biigijiisagowid aw mitig ge…Weweni…weweni gidaa-izhi'aa gegoo. Weweni ge gidaa-gagiizomaa aaniin wiin wenji-giishkiga'wad a'aw mitig. Mii iye niin ako gaa-izhi-wiindamaagowaan. Awiiya go ogowe. Awiiya igiwe mitigoog ingoji gii-waabamad badakizod aw mitig. Awiiya owe gaa-niibawid. Wiinzowin ge odayaan. Mii dash wenji-manaaji'ad. Gaawiin anishaa gigiishkiga'waasii. Mii niin ako iye gaa-izhi-waawiindamaagowaan gidaa-manaajitoon gegoo.